ABD Başkanı Donald Trump, uluslararası ticarette dengeleri sarsacak yeni bir adım attı. Daha önceki açıklamalarıyla küresel piyasaları tedirgin eden Trump, bu kez gümrük vergilerinde ülkelere göre farklı oranlar uygulanacağını duyurdu. Yeni kararın hayata geçmesiyle birlikte bazı ülkelere yüksek vergi tarifeleri getirilirken, bazı müttefiklere daha düşük oranlar uygulanacağı belirtildi. Uzmanlar, kararın hem ticaret savaşlarını derinleştireceğini hem de küresel piyasalarda dalgalanmaya yol açacağını ifade ediyor.
Piyasalar, küresel ticaret hacminin daralacağı, ABD’de enflasyon ve resesyon yaratacağı beklentileri yaratan açıklamayla sarsıldı.
ABD ve Avrupa borsalarında sert düşüşler görüldü.
DÜŞÜŞ TARİHE GEÇTİ
S&P, Trump açıklamaları sonrasında iki günde yüzde 10’dan fazla düştü.
Bu düşüş, 1952’den bugüne sadece 4 kere yaşandı.
İlki Ekim 1987’deki “Kara Pazartesi” olurken, ikinci düşüş Kasım 2008’de Küresel Finans Krizi ya da diğer adıyla Mortgage Krizi’nin patlamasıyla yaşandı. Mart 2020’de Koronovirüs (Covid-19) pandemisi ve sonuncusu da Nisan 2025’te Trump’ın gümrük vergileriyle yaşandı.
ABD’DE YÜZDE 22,6’LIK BİR DÜŞÜŞE YOL AÇTI
19 Ekim 1987’deki “Kara Pazartesi” günü Asya’da başlayan çöküşler tüm dünyaya yayılarak ABD’de yüzde 22,6’lık bir düşüşe yol açtı.
80’lerde Reagan’ın başkanlığı döneminde ABD ekonomisindeki hızlı büyüme ile piyasalarda oluşan iyimser havayla hisse senetlerinde fiyatlarda uzun süren yükseliş trendi “balonlaştı.” Ekonomik dengelerdeki bozulmaların yanında finansal olarak da işlemleri kolaylaştırıcı trading teknikleri, korunma amaçlı yüksek riskli ürünlerin portföyler olması gibi tetikleyici nedenler düşüşü sertleştirdi. Dönemin şartlarında anlık ve erken doğru bilgiye ulaşımın olmaması paniğin uzun sürmesine neden olurken, Hong Kong borsasında başlayan ve yüzde %50’ye varan düşüşün domino etkisi yaratması da “Kara Pazartesi”nin boyutunu genişletti.
BÜYÜK ŞİRKETLER İFLAS ETTİ VE MİLYONLARCA KİŞİ İŞSİZ KALDI
Kasım 2008’deki Küresel Finans Krizi, ABD’deki mortgage (konut kredisi) piyasasında yaşanan çöküşle tetiklendi. Düşük faiz oranları ve gevşek kredi politikaları, yüksek riskli konut kredilerinin artmasına yol açtı. Bu kredilerin geri ödemelerinde yaşanan sıkıntılar, büyük bankaların batmasına ve dünya genelinde finansal sistemin ciddi şekilde zayıflamasına neden oldu. Kriz, küresel ekonomiyi derinden sarstı, büyük şirketler iflas etti ve milyonlarca kişi işsiz kaldı. Krizin etkileri, dünya çapında ekonomik durgunluğa ve büyük mali yardımlara yol açtı.
MART 2020’DE COVİD-19 PANDEMİSİ
Mart 2020’de Covid-19 pandemisinin küresel ölçekte yayılması, piyasalarda ani ve sert bir çöküşe yol açtı. Karantina önlemleri, seyahat yasakları ve üretim duruşları ekonomik faaliyetleri neredeyse durma noktasına getirdi. Belirsizlik ortamı, yatırımcıları riskli varlıklardan kaçmaya yöneltti ve borsalarda tarihi düşüşler yaşandı. S&P 500, Dow Jones ve diğer büyük endeksler birkaç hafta içinde yüzde 30’un üzerinde değer kaybetti. Küresel çapta merkez bankaları ve hükümetler, büyük çaplı teşvik paketleriyle piyasaları desteklemeye çalıştı.
Trump’ın gümrük vergileriyle de Nisan 2025’te de son günlerde görülen çöküş yaşandı.
UZMANLAR BU ÇÖKÜŞÜ YORUMLADI
Burcu AYDIN:
ABD Borsalarında son 70 yılın en sert çöküşleri:
1987: Kara Pazartesi
2008: Küresel finansal kriz
2020: Pandemi
2025: Trump vergileri
Attila KÖKSAL:
Trump piyasaları fena sarstı. S&P 500 1950’li yıllardan beri iki gün içinde yüzde on oranında sadece dört kez düşmüş. Bu da onlardan biri. Ama piyasa katılımcıları henüz bunun bir alım fırsatı olduğunu düşünmüyorlar.
Cemal DEMİRTAŞ:
Abd borsalarında son iki günde 5trilyon dolarlık düşüşle 57.2 trilyon dolarlık büyüklüğe geriledi yani 2 günde 12 tane Türkiye borsası büyüklüğünde değer kaybı oldu. Biz o kadar küçük kaldık ki o yüzden ÖLÜ taklidinin ötesi bir hale geldi.
